1.1. KONSEP MASYARAKAT MAJMUK
Masyarakat merupakan satu kelompok manusia yang berbeza dari segi
kepentingan bersama,pernyertaan dalam perhubungan yang mempunyai ciri khursus
pernyertaan dalam institusi yang dikongsi bersama dan mengamalkan budaya yang
sama[1].
Masyarakat majmuk adalah masyarakat yang terdiri daripada beberapa kelompok ras
atau etnik yang berbeza tetapi berada di bawah satu tampuk pemerintahan. J.S.Furnivall merupakan orang pertama yang
mengemukakan konsep masyarakat majmuk berdasarkan kajiannya di Indonesia dan
Burma. Menurut Furnivall (1967:54), masyarakat majmuk terdiri daripada pelbagai
kaum yang mempunyai kebudayaan, agama, bahasa dan adat resam yang tersendiri.
Walaupun pelbagai kaum berganding bahu di bawah sistem politik yang sama tetapi
kehidupan mereka adalah berasingan dan interaksi sosial dalam kalangan mereka
amat berkurangan dan hubungan mereka hanya terbatas kepada hal ekonomi dalam
jual beli. Pembahagian tugasan dilakukan atas garis-garis ras.
1.2.KONSEP RAS,ETNIK DAN BUDAYA.
Istilah ras membezakan satu penduduk
manusia (atau bukan manusia) dengan yang lain. Kategori yang lazim digunakan
bagi membezakan penduduk manusia adalah sifat-sifat visible , (terutamanya
warna kulit dan bentuk muka, baka dan pengenalan diri. Istilah etnik pula
bermaksud satu kelompok manusia yang mempunyai ciri-ciri distingtif tertentu
misalnya agama, bahasa, keturunan,budaya atau asal usul kebangsaan[2].
Hubungan yang wujud antara manusia yang berbeza dari segi ras dan keturunan.
Hubungan ini penting apabila mereka yang berhubungan itu sedar tentang
peerbezaan tersebut. Dengan demikian menentukan konsep tentang diri mereka dan
juga kedudukan masing-masing dalam masyarakat. Konsep budaya pula ialah
keseluruhan yang kompleks yang terkandung di dalamnya
pengetahuan,kepercayaan,kesenian,undang-undang, akhlak,adat resam dan lain-lain
keupayaan serta kebiasaan yang diperolehi oleh manusia sebagai anggota
masyarakat. Sistem kepercayaan,nilai, adat resam,tingkah laku dan artifak yang
dikongsi bersama oleh anggota masyarakat,dan digunakan untuk urusan sesama
mereka dan juga untuk menghadapi hidup di dunia. Perkara-perkara tentang
kehidupan diperturunkan dari satu generasi kepada generasi yang lain melalui
pembelajaran[3]
1.3. PROSES PEMBENTUKKAN MASYARAKAT
MAJMUK
Malaysia pada hari ini didiami oleh
pelbagai bangsa, kaum dan etnik dari Perlis hingga ke Sabah. Kepelbagaian kaum
dan etnik inilah maka wujud pula kepelbagaian budaya, bahasa, agama dan adat
resam. Corak masyarakat Malaysia seperti ini berlaku disebabkan oleh perubahan
masa dan keadaan, seperti yang berlaku terhadap perubahan struktur politiknya.
Sebelum abad ke-18 dan ke-19, masyarakat Malaysia tidak begini coraknya.
Sebaliknya boleh dikatakan bahawa, semenanjung Tahan Melayu ketika itu didiami
oleh orang Melayu dan Orang Asli bersama sebilangan kecil bangsa atau kaum
lain. Tetapi kini coraknya telah berubah dan wujudlah pembentukan masayarakat
majmuk.
Sebelum abad ke-18, penduduk di Tanah
Melayu dan kepulauan borneo ketika itu didominasi oleh orang Asli, orang Melayu
dan kaum bumiputera Sabah dan Sarawak. Migrasi daripada luar juga berlaku
tetapi jumlahnya terhad. Selain itu, terdapat juga kaum pendatang daripada
Sumatera, Indonesia. Tetapi tidak menjejaskan corak masyarakat ketika itu
kerana kaum pendatang ini adalah daripada rumpun bangsa yang sama (James P.
Ongkili, 1985:4).
Pada awal abad ke-18, perubahan dalam
struktur masyarakat berlaku di Malaysia disebabkan oleh fenomena migrasi dari
luar yang berlaku akibat faktor penarik yang ada di bumi mahupun faktor penolak
di negara asal masing-masing yang bertanggungjawab mencernakan perubahan yang
berkekalan sehingga ke hari ini. Struktur masyarakat di Malaysia berubah adalah
disebabkan migrasi daripada luar dan juga faktor penolak dan penarik. Migrasi
ini berlaku sedikit demi sedikit sebelum penjajahan barat, tetapi berleluasa
setelah penjajahan berlaku. Aktiviti ekonomi dan perladangan menjadi faktor
utama dalam aktiviti migrasi daripada luar terutamanya daripada China dan
India.
Menurut B.W. Andaya dan L.Y Andaya
(1983:159), masyarakat Cina daripada negara China sebenarnya ingin keluar
daripada hidup penuh dengan kemiskinan dan penderitaan. Oleh itu, mereka
terpaksa keluar berhijrah sehingga ke Tanah Melayu. Kemasukan buruh-buruh Cina
ke Tanah Melayu melalui beberapa cara yang dikenalpasti diusahakan oleh orang
Cina sendiri yang telah menetap lama di Tanah Melayu melalui sistem tiket yang
sangat popular. Menurut W.L. Blythe (1953:3), bilangan buruh Cina yang
berhijrah memang ramai dan sentiasa bertambah dari semasa ke semasa. Namun
angka yang tepat sukar ditentukan kerana ketiadaan dokumen yang sah dan
kemasukan secara haram ke Tanah Melayu.
Kemasukkan masyarakat Cina ke Tanah Melayu
menunjukkan bermulanya proses pembentukan masyarakat majmuk daripada pengaruh
masyarakat Cina yang semakin bertambah. Pengaruh masyarakat Cina ke Tanah
Melayu telah mengubah corak dan sistem sosial Alam Melayu dan juga masyarakat
Melayu ketika itu. Kedatangan masyarakat Cina ke Tanah Melayu akhirnya telah
membentuk satu masyarakat baru iaitu Baba Nyonya dan Cina Muslim. Wujudnya
golongan baru ini membawa kepelbagaian atau kemajmukkan masyarakat di Malaysia
dan mengambarkan keunikannya pada pandangan masyarakat luar.
Migran
kedua terbesar selepas China adalah kelompok daripada India. Kebanyakan mereka
berasal daripada India Selatan iaitu dari Negapatam dan Madras. India juga
mengalami masalahnya tersendiri yang menyebabkan penduduknya berhijrah ke luar.
Suasana di negara itu yang dilanda kemiskinan dan kebuluran yang mendorong
penduduknya berhijrah keluar ke negara-negara lain termasuk ke Tanah Melayu
ketika itu. Migran India datang sejak pembukaan Pulau Pinang oleh Inggeris.
Pada waktu itu bilangan mereka masih kecil dan bertambah setelah Inggeris
berjaya benguasai negeri-negeri Melayu.
Selain migran daripada negara China dan
India, Tanah Melayu, Sabah dan Sarawak juga menjadi tumpuan daripada masyarakat
luar seperti dari Indonesia dan Ceylon. Namun, bilangan mereka jauh lebih
rendah berbanding dengan buruh daripada China dan India. Kebanyakan pendatang
Indonesia berasal daripada Jawa, Kalimantan (Banjarmasin), Celebes, Timor dan
Sulawesi serta beberapa bahagain kepulauan yang berhampiran dengan Selat
Melaka.. Pendatang daripada Indonesia juga berbilang suku kaum dan etnik
antaranya orang Jawa, Bugis, Minang dan Banjar. Menurut S.N. Arseculeratne
(1991:8), pendatang dari Ceylon kebanyakannya terdiri daripada kaum Sinhalese.
Mereka datang dari kawasan pantai selatan negara tersebut. Mereka datang dengan
jumlah yang agak ramai selepas abad ke-19 berterusan hingga abad ke-20.
Kedatangan berterusan ini disebabkan penjajahan British di Ceylon. Faktor
ekomoni adalah bukan faktor utama penghijrahan mereka, sebaliknya mereka ingin
mencari rezeki yang lebih berbanding apa yang mereka dapat di negara asal mereka[4].
Setelah kemasukan migran daripada luar, bermulalah
proses pembentukan masyarakat majmuk yang berbilang kaum seperti sekarang.
Proses pembentukan masyarakat pada mulanya sukar kerana berbeza fahaman,
amalan, ras dan etnik serta kehidupan seharian. Banyak konflik yang berlaku
dalam proses pembentukan ini seperti peristiwa 13 mei 1969. Apabila konflik
berlaku dalam masyarakat majmuk, konflik berkenaan mengikut garisan pemisah
ras, bukan garisan kelas. Pengambilan pekerja buruh daripada luar di buat
secara tetap sudah pasti akan menimbulkan masalah sosio-ekonomi dan politik
yang lebih membimbangkan dan bagi mengelak pembentukan masyarakat majmuk
pelbagai etnik atau heterogeneous seperti mana yang cuba dielak oleh
negara-negara Eropah Barat dan Telok (Weiner, 1990:143).
Campur tangan Inggeris di Tanah Melayu
bermula apabila Francis Light menduduki Pulau Pinang pada Ogos 1786,
menyebabkan kemasukkan migran secara besar-besaran daripada luar. Dalam jangka
masa yang panjang semasa pemerintahan kolonial British di Malaysia iaitu selama
lebih satu ratus lima puluh tahun bermula 1786 hingga 1957. Antara tahun itu,
Malaysia telah diduduki oleh Jepun semasa perang dunia kedua. Walau
bagaimanapun, jangka masa singkat itu dianggap tidak mempunyai signifikan yang
besar kepada komposisi dan mobiliti penduduk. Masyarakat homogenis Melayu Tanah
Melayu telah mengalami transformasi kepada masyarakat heterogenios Malaysia
yang mengandungi etnik-etnik Melayu, Cina dan India sebagai komponen utamanya.
Setelah kemasukan migran dari luar
akhirnya lahirnya kelompok dari keturunan Cina dan India yang berasimilasi
dengan budaya tempatan seperti kelompok Baba-Nyonya yang berketurunan Cina dan
kelompok Chitty yang berketurunan India. Asimilasi bangsa juga turut berlaku
apabila perkahwinan antara orang asing dengan penduduk tempatan, maka wujud
beberapa sub-kategori penduduk berdarah campuran seperti kelompok Peranakan,
kelompok Syed dan lain-lain. Kini kebanyakan penduduk Malaysia mempunyai darah
kacukan Melayu-Arab, Melayu-India, Melayu-Cina dan lain-lain.
Kesimpulannya, pembentukan masyarakat
majmuk di Malaysia bermula apabila kemasukan migran daripada luar. Proses ini
berterusan sehingga penjajahan British di Tanah Melayu. Oleh itu, wujud
masyarakat berbilang kaum, ras, etnik dan bangsa di Malaysia. Kehadiran kelompok-kelompok
ini menjadikan Malaysia sebuah negara yang kaya dengan budaya, adab resam,
bahasa dan latar berlakang kebudayaan yang berlainan. Kemajmukan masyarakat
Malaysia menjadikan negara ini menjadi tarikan masyarakat luar
[1]Sejarah Kewujudan Masyarakat
Majmuk Di Malaysia,www.scribd.com. diperoleh pada 29 Mei 2011.
[2]Kuliah
2 Konsep Asas Hubungan Etnik, www.UMS.edu.my/webv3/appl/kuliah.
diperoleh pada 29 Mei 2011.
[3]
(http://www.umanitoba.ca/faculties/arts/anthropology/courses/122/moduli1/culture.html)
[4]
Muhammad zafran b. Abd.
Ghaffor(2010), Masyarakat Majmuk, Demokrasi dan Pendidikan, UPSI, hlm 8.
Tiada ulasan:
Catat Ulasan