SEJARAH KELANTAN

Kertas kerja ini mengandungi kajian mengenai suku bangsa atau etnik  Kelantan dan hubungannya dengan rumpun bahasa Melayu.Orang Melayu di Semenanjung Malaysia terbahagi kepada 2 kumpulan iaitu Melayu Anak Dagang dan Melayu Semenanjung. Istilah 'Melayu Semenanjung' merujuk kepada suku-suku pribumi Nusantara yang merupakan penduduk asal Semenanjung.Manakala 'Melayu Anak Dagang' tidak dianggap sebagai pendatang di Semenanjung kerana penduduk Nusantara menganggap bahawa Kepulauan Melayu adalah hak milik bersama. Itu adalah sebab utama mengapa kerajaan Malaysia memberi mereka status Bumiputra.Melayu Semenanjung merangkumi Suku Kelantan dan Patani . Ia merupakan dua suku pribumi Semenanjung yang mendirikan Kerajaan Langkasuka pada abad pertama atau ke-2 Masihi[1].

            Mengikut catatan pelawat-pelawat China yang mengadakan hubungan diplomatik dengan negeri-negeri Asia Tenggara pada abad ke-2 Masihi, “Lang-ya-shiu” atau Langkasuka (Paul Wheatley 1961, 387-412) sudahpun wujud ketika itu. Berpandukan catatan tersebut ahli-ahli sejarah Eropah percaya bahawa negeri Langkasuka yang terletak di pantai timur Semenanjung Tanah Melayu antara Senggora (Songkhla) dan Kelantan itu adalah lokasi asal negeri Patani. Langkasuka ialah sebuah kerajaan Hindu Melayu silam yang terletak diSemenanjung Tanah Melayu. Kerajaan ini bersama-sama dengan Kerajaan Kedah Tua berkemungkinan merupakan kerajaan yang paling awal di Tanah Melayu. Mengikut satu sumber, kerajaan ini diasaskan pada kurun ke-2 Masihi. Legenda orang Melayu mendakwa bahawa Langkasuka diasaskan di Kedah, dan kemudian berpindah ke Pattani. Persoalan bagaimana Langkasuka bertukar menjadi Patani masih belum dapat dipastikan oleh para pengkaji sejarah kerana tidak ada sebarang cacatan sejarah yang jelas mengenainya[2].

            Kerajaan Malaysia mendefinisikan Melayu sebagai penduduk pribumi yang bertutur dalam bahasa Melayu, beragama Islam, dan yang menjalani tradisi dan adat-istiadat Melayu. Tetapi dari segi definisi budaya (cultural definition), Melayu itu merangkumi seluruh penduduk pribumi di Dunia Melayu (Nusantara dalam pengertian di Malaysia), iaitu penduduk serumpun tidak kira agama, bahasa, dan adat istiadat masing-masing yang diikuti oleh masing-masing kelompok serumpun tersebut.Di Malaysia, penduduk pribumi dari keturunan suku-suku di Indonesia, seperti Minangkabau, Jawa, Aceh, Bugis, atau Mandailing, yang bertutur dalam bahasa Melayu, beragama Islam dan mengikuti adat-istiadat Melayu, semuanya dianggap sebagai orang Melayu selain daripada Melayu Anak Jati yang berasal daripada Tanah Melayu itu sendiri. Bahkan orang bukan pribumi yang berkawin dengan orang Melayu dan memeluk agama Islam juga diterima sebagai orang Melayu[3].

2.0.  KONSEP ETNIK.

            Etnik dapat dilihat daripada perbezaan budaya dan adat resam.Kamus Dewan edisi ke-4 menyatakan etnik merujuk kepada sesuatu kaum yang hidup berlainan tetapi dibawah sistem politik yang sama[4]. Ia jugaboleh diertikan sebagai sekelompok manusia yang mengamalkan budaya yang hampir seragam, termasuk adat resam, pakaian, bahasa dan kegiatan ekonomi. Konsep etnik mempunyai erti yang berkaitan rapat dengan konsep-konsep ras dan bangsa. Ras dan bangsa memberikan penekanan pada perbezaan fizikal atau sifat-sifat biologi (keturunan dan pertalian darah yang sama) antara sesama manusia. Etnik dapat dikelaskan melalui perbezaan budaya. Etnik sering berbeza berdasarkan ciri budaya seperti adat resam, pola keluarga, pakaian, pandangan mengenai kecantikan, orientasi politik, kegiatan ekonomi dan hiburan. Konsep etnik membentuk konsep etnisiti dan etnosentrisme. Etnisiti merujuk kepada rasa kekitaan sesuatu kumpulan etnik tertentu. Hal ini bererti wujudnya satu kebudayaan atau sub budaya yang jelas yang menyatukan anggotanya dengan satu sejarah, nilai, sikap dan tingkah laku yang sama[5]. Etnosentrisme pula merujuk kepada kepercayaan atau rasa bangga yang wujud dalam kalangan anggota sesebuah kelompok etnik bahawa budaya dan etnisiti mereka adalah jauh lebih baik dan hebat daripada kelompok lain. Etnosentrisme juga membawa makna suatu perspektif yang melihat kelompok etnik lain menerusi lensa dan kaca mata etnik sendiri.

3.0.SEJARAH AWAL KERAJAAN KELANTAN

            "Kelantan" berasal  daripada perkataan "gelam hutam", iaitu nama Melayu bagi pokok Melaleuca leucadendron. Ada juga yang mengatakan bahawa namanya datang daripada perkataan "kilatan" atau "kolam tanah". Namun begitu kebanyakkan pengkaji sejarah bersetuju  negeri Kelantan mendapat nama daripada perkataan “ kilatan”. Pada kurun ke-5, negeri Kelantan dikenali sebagai “ Kelatana” manakala catatan Cina pula menyebut negeri Kelantan sebagai “ Ho lo tan”. Dengan perbagai pendapat itu,negeri Kelantan diberi nama “ Medan Kilatan Salji” dan setersnya dikenali sebagai Kilatan.Akhirnya peredaran zaman, maka terhasillah nama Kelantan sahaja.Keadaan ini bersesuaian dengan terjumpanya duit syiling yang tercatat tahun 1811. Pada duit itu, terdapat perkataan Bahasa Arab.Selain itu Negeri Kelantan juga dikenali dengan nama Tanah Serendah Sekebun Bunga, Tanjung Pura, Negeri Cik Siti Wan Kembang dan Serambi Mekah pada masa dahulu.

            Sejarah awal Kelantan tidak begitu jelas, tetapi temuan arkeologi mempertunjukkan kesan petempatan manusia di zaman prasejarah.Di dalam sejarah China, Suishu ada menyebutkan tentang negeri yang bernama Chih Tu atau “Red Earth”(Bumi Merah) yang merujuk kepada negeri Kelantan. Pensejarah China pada tahun 607 masehi itu memerikan yang Chih Tu berada di sebuah lokasi di ulu Sungai Kelantan yang menghubungkannya dengan penghasilan emas di Ulu Kelantan dan Ulu Pahang.Chih Tu pernah mempunyai hubungan perdagangan dan diplomatik dengan negara China. Kawasan tengah Langkasuka ini hilang kepentingannya apabila Kiu Li (Kuantan) di selatan Langkasuka menjadi penting kerana hubungannya dengan Sungai Pahang[6].

            Kedudukan Kelantan di dalam kerajaan Langkasuka pula sukar untuk dipisahkan kerana posisi hubungannya dengan Pattani, di mana Pattani bukan hanya berdiri sebagai ibukota dan pelabuhan Langkasuka tetapi sekaligus sebuah negeri besar yang mempunyai lingua-franka yang sama dengan Kelantan, serta hubungan kekeluargaan di kalangan para pemerintahnya.Langkasuka juga dikatakan sebagai sebuah negeri yang bersujud kepada kekuatan kerajaan Funan, terletak di antara Cambodia dan Vietnam, di utara Teluk Siam sekitar abad pertama. Chih Tu, Pattani dan Kallah(Kedah) di dalam Langkasuka mempunyai fungsi yang tersendiri di dalam pemerintahan dan perdagangan yang berpandukan musim dan arah angin itu sehingga menarik perhatian kerajaan-kerajaan besar Asia Tenggara termasuk Sri Wijaya yang berpusat di Palembang, Sumatera dan Chaiya, Siam, Majapahit di Jawa Timur serta Kesultanan Melaka sendiri.Kerajaan Bumi Merah juga mempunyai sejarah pendudukan awal di rantau ini dan Gua Cha di daerah Gua Musang, Kelantan adalah termasuk di dalam  tapak penemuan pendudukan awal budaya Hoabinhian di utara Semenanjung Tanah Melayu, juga termasuk dalam himpunan tapak-tapak di Vietnam, Thailand, Myanmar dan Utara Sumatera, 13,000 tahun yang  lalu.

            Tapak penemuan tersebut adalah meliputi lindungan batu kapur yang paling penting sekitar Malaysia. Dalam  zaman Neolithik, iaitu 2000 sebelum masehi pula timbul artifak dan seramik di Gua Cha dan Gua Musang yang mempunyai kesan gabungan masyarakat Mon dari barat utara dan Khmer dari timur utara Siam (Thailand dibentuk pada tahun 1934) yang menghasilkan budaya Ban Kao Khok Phnom Di di tengah-tengah negara Thailand sekarang ini. Mungkin ini terjadi hasil daripada penghijrahan pertanian kaum austro-asiatik dan pelayaran kaum austronesian. Kerana itulah adanya lakaran lukisan perahu di dalam gua-gua yang menghubungkan pelayaran dan penghijrahan dalam  kehidupan       mereka[7].

---

[1] http://virtualfriends.net/article/(2012), Asal Usul Melayu Semenanjung Malaysia.

[2] http://ms.wikipedia.org/wiki/Langkasuka

[3] http://id.wikipedia.org/wiki/Masyarakat_Melayu_di_Malaysia

[4] Kamus Dewan Edisi ke-4(2010),DBP,hlm 402.

[5] Pusat Pendidikan Luar(2011),,Kenegaraan, UPSI,hlm 5.

[6] Nurul Hanim Ismail(2007),Kelantan, Nur Ilmu Publications,hlm 7.

[7] Boris Parnickel(1997), Kebudayaan Nusantara,DBP, hlm 31.

DIALEK KELANTAN

1.0. PENGENALAN

       Setiap etnik dan masyarakat mempunyai identiti sendiri untuk menggambarkan keunikan masing-masing. Bagi masyarakat negeri Kelantan ,terdapat beberapa keistimewaan yang menjadi kebanggaan mereka seterusnya menjadikan Kelantan sebagai sebuah negeri yang dikenali ramai di Malaysia. Keunikan ini jugalah yang menjadi salah satu faktor yang mempopularkan Kelantan di kalangan pelancong dalam dan luar negara. Ia menjadikan Kelantan berbeza dengan negeri-negeri lain di Malaysia walaupun mejoriti rakyatnya berbangsa Melayu. Antara keunikan Kelantan ialah penggunaan dialek Kelantan, kesusasteraan ,kebudayaan dan kesenian yang diwarisinya daripada nenek moyang mereka. Malahan warisan-warisan ini masih lagi subur dan diamalkan oleh masyarakat Kelantan.

2.0. DIALEK KELANTAN

Perkataan 'dialek' berasal daripada bahasa Yunani iaitu 'dialektos' iaitu perkataan yang pada mulanya digunakan dalam hubungannya dengan bahasa Yunani pada waktu itu. Dialek ialah variasi daripada satu bahasa tertentu yang dituturkan oleh sekumpulan penutur dalam satu-satu masyarakat bahasa. Dialek mempunyai bentuk tertentu, dituturkan dalam kawasan tertentu dan berbeza daripada bentuk yang standard/ baku dari segi sebutan, tatabahasa, dan penggunaan kata-kata tertentu, tetapi perbezaannya tidaklah begitu besar untuk dianggap sebagai satu bahasa yang lain. Dialek selalunya digunakan dalam situasi formal atau rasmi, namun terdapat kecenderungan pengguna bahasa yang mencampurkan unsur dialek dalam penggunaan pada situasi          formal.

          Faktor-faktor yang menimbulkan dialek terdiri daripada faktor-faktor geografis, politik, penjajahan, perdagangan, masa, dan seumpamanya. Faktor politik contohnya telah membahagi-bahagikan negara ini kepada unit-unit politik yang lebih kecil yang mewujudkan negeri Perlis, Kedah, Pulau Pinang, Selangor, Negeri Sembilan, Melaka, Johor, Pahang, Terengganu,dan Kelantan.

          Akhirnya menimbulkanpelbagai dialek.Bahasa Melayu Kelantan adalah bahasa lisan setempat yang digunakan di negeri Kelantan, Malaysia, serta daerah Besut dan Pulau Perhentian Terengganu. Masyarakat di beberapa daerah di Kedah seperti Baling, Sik dan Padang Terap juga bertutur di dalam loghat yang hampir serupa dengan bahasa Melayu Kelantan. Ia kadangkala tidak dapat difahami penutur bahasa Melayu standard, walaupun ia mempunyai banyak persamaan. Ia pada asalnya adalah sama bahasa seperti Yawi yang merentasi sempadan di Thailand, Yawi merupakan salah satu bahasa, Yawi (Jawi dalam bahasa Melayu) merujuk kepada penterjemahan Arab untuk penulisannya.

           Bagaimanapun, mungkin terdapat beberapa perbezaan pendapat antara sebelah Yawi dan sebelah Kelantan, satu kajian terperinci perlu dilakukan untuk mengetahui siapa yang benar-benar mengetahui. Kelantan secara tradisinya menulis Arab,sebagai Yawi. Terdapat pendapat mengatakan yang adalah sepenuhnya bertentangan dengan bahasa Melayu baku, dan bahasa Melayu Kelantan adalah lebih tua dan mempunyai sejarah yang lebih bermakna (menulis Bahasa Arab) daripada bahasa Melayu baku. Bahasa Melayu Terengganu juga berbeza daripada bahasa Melayu Kelantan dan bahasa Melayu baku.

           

Di antara beberapa subdialek yang ada di Kelantan, subdialek Kota Bharu dianggap sebagai subdialek yang standard. Dengan kata lain, subdialek inilah yang digunakan oleh orang-orang golongan atasan di Kelantan dalam pertuturan mereka jika mereka tidak menggunakan bahasa standard, bahkan dalam pertuturan sehari-hari pun. Subdialek ini dituturkan di daerah Kota Bharu dan bepusat di Bandar Kota Bharu sendiri. Di sinilah terdapat pusat pentadbiran perdagangan dan penyebaran budaya Kelantan. Di sini jugalah terdapat tempat bersemayam keluarga di raja Kelantan. Dengan itu, subdialek yang dituturkan di daerah ini oleh orang-orang Kelantan sendiri dianggap sebagai subdialek yang ‘tinggi’ yang menjadi tolok atau model dalam penggunaan bahasa bagi orang-orang Kelantan dari daerah-daerah lain.

Jika membuat perbandingan antara subdialek Kota Bharu dengan bahasa Melayu baku, terdapat beberapa kelainan yang ketara di dalam bidang-bidang tertentu, seperti:

                     i.        Fonologi

                    ii.        Morfologi

                   iii.        Ayat

                   iv.        Leksikal

2.1. FONOLOGI

            Fonologi merupakan satu kajian terhadap bunyi-bunyi bahasa. Hal ini bermaksud, bidang fonologi menentukan sistem bunyi satu-satu bahasa dengan berdasarkan jenis-jenis bunyi sama ada bunyi itu distingtif atau tidak distingtif. Dalam bidang ini, didapati wujud dua kelainan yang ketara di antara subdialek Kota Bharu dengan bahasa Melayu  iaitu dalam aspek pengucapan dan fonem.

Cara untuk mengungkapkan atau mengucapkan kata dalam subdialek Kota Bharu berlainan dengan cara mengucapkannya dalam bahasa Melayu . Sebagai contoh, penutur subdialek Kota Bharu mengucapkan [כ  ε] untuk [oran] dan [kitכ] untuk [kitә]. Berikut merupakan contoh perkataan-perkataan yang menunjukkan ucapan yang berlainan di antara subdialek Kota Bharu dengan bahasa Melayu baku:

Subdialek Kota Bharu                                            Bahasa Melayu        

           

            [kuba]                                                             [kәrbau]          ‘Kerbau’

            [harε]                                                               [haram]          ‘Haram’

             [m ?tε]                                                          [rambotan]      ‘Rambutan’

             [abih]                                                            [habes]            ‘Habis’

             [bahaso]                                                      [bahasә]           ‘Bahasa’

           

            Subdialek Kota Bharu ini mempunyai ciri pemanjangan yang khususnya terletak pada awal kata. Proses ini berlaku dalam kata atau antara kata. Jika proses ini merupakan proses dalam kata, maka perkataan yang berkenaan biasanya terdiri daripada tiga suku kata yang suku kata pertamanya digugurkan. Suku kata yang digugurkan itu akan digantikan dengan menimbulkan kepanjangan pada konsonan pertama pada suku kata kedua perkataan yang berkenaan. Suku kata yang digugurkan itu boleh merupakan salah satu awalan dan boleh juga tidak. Dalam kes yang pertama, suku kata tersebut merupakan ciri morfologi, yakni suku kata berkenaan merupakan salah satu awalan. Sebaliknya, dalam kes yang kedua, suku kata yang terlibat hanya merupakan ciri fonologi sahaja bagi perkataan yang mendukungnya yakni suku kata yang demikian itu tidak medukung sebarang makna.

            Kota Bharu                           Bahasa Melayu

            [nnik h]                                   [mәnikah]

            [nnak ?]                                  [pәnakot]

            [nna i]                                     [pәnari]

           

2.2. MORFOLOGI

            Bentuk yang berlainan dalam bidang morfologi di antara subdialek Kota Bharu dengan bahasa Melayu dapat dilihat dalam aspek-aspek struktur morfem terikat, jenis dan jumlah morfem terikat serta kekerapan penggunaan morfem terikat.Struktur morfem terikat dalam subdialek Kota Bharu berlainan dengan struktur morfem terikat dalam bahasa Melayu. Umpamanya, hanya terdapat satu jenis struktur awalan dalam subdialek Kota Bharu iaitu KV yang pengucapan Vnya tidak begitu jelas, misalnys {sә-} seperti dalam /sebesa/ ‘sebesar’, sedangkan dalam bahasa Melayu terdapat dua jenis iaitu (i) KV yang pengucapan Vnya lebih jelas sedikit daripada yang diucapkan dalam subdialek Kota Bharu, misalnya {sә-} dalam /sepandai/ ‘sepandai’ dan (ii) KVK, misalya {bәr-} seperti dalam /berjalan/ ‘berjalan’. Berikut merupakan perbandingan stuktur awalan di antara subdialek Kota Bharu dengan bahasa Melayu.

            Kota Bharu                           Bahasa Melayu

            KV                                          KVK

            {be-}                                       {ber-}

            {te-}                                        {ter-}

            {pe-}                                       {pe-}

            {me-}                                      {me-}

            {ke-}                                       {ke-}

            {se-}                                       {se-}

2.3. AYAT

            Kelainan yang terdapat dalam bidang ayat di antara subdialek Kota Bharu dengan Bahasa Melayu wujud dalam aspek-aspek susunan ayat pasif,Susunan kata aspek /d h/ ‘sudah’ dalam ayat dan susunan kata kesangatan dalam ayat.Ayat pasif dalam subdialek Kota Bharu didapati mempunyai susunan yang berlainan daripada ayat pasif yang terdapat dalam Bahasa Melayu. Ayat pasif dalam subdialek ini tidak menggunakan di pasif sebelum kata kerja transitif seperti yang terdapat dalam Bahasa Melayu. Bentuk ini juga tidak menggunakan kata oleh sebelum pelaku. Ayat pasif dalam subdialek Kota Bharu mempunyai tiga susunan yang berlainan.

(i)         Ayat pasif yang menggunakan kata emfatik /n /an / sebelum kata kerja transitif dengan             diikuti oleh kepanjangan konsonan sebelum pelaku seperti dalam ayat:

            “//kambe kәn makε   ima// ‘kambing dimakan (oleh) harimau.”

(ii)        Ayat pasif yang menggunakan kata depan /di/d/ sebelum pelaku seperti dalam ayat:

           

            “//ula kәn kat ? di mama?// ‘ulat itu dipukul (oleh) Mamat.

(iii)       Ayat pasif yang menggunakan kata depan /k / sebelum pelaku seperti dalam ayat:

            //kasu? Tu kәn paka k diy // “kasut itu dia pakai, oleh dia.”

2.4. LEKSIKAL

            Oleh sebab subdialek Kota Bharu merupakan satu daripada dialek-dialek Bahasa Melayu, maka banyak sekali kata-kata atau unsur-unsur leksikal dalam subdialek Kota Bharu yang sama dengan yang terdapat dalam Bahasa Melayu. Walau bagaimanapun, terdapat juga beberapa kelainan dalam bidang leksikal seperti berikut:

Kata-kata yang ada dalam subdialek Kota Bharu tetapi tidak terdapat dalam Bahasa Melayu.

Kata-kata yang terdiri daripada satu suku kata. Mengikut Ismail Hussein, pengaruh daripada bahasa Thai telah  menyebabkan timbulnya kemiripan untuk menunggalkan suku kata di dalam kata-kata yang bersuku kata dua. Beliau juga menerangkan bahawa peminjaman unsur-unsur leksikal daripada bahasa Thai banyak sekali berlaku dalam subdialek Kota Bharu.

            Dialek Kelantan mempunyai banyak kata yang sama dengan bahas Melayu, tetapi kata-kata   tersebut mempunyai erti yang berlainan sama sekali dengan Bahasa Melayu.Dalam subdialek Kota Bharu, terdapat banyak perkataan yang tidak terdapat dalam Bahasa Melayu. Perkataan-perkataan tersebut mempunyai maksudnya tersendiri dan sering digunakan dalam pertuturan orang Kelantan. Berikut merupakan senarai beberapa perkataan tersebut[1].

Subdialek Kota Bharu                                            Bahasa Melayu

            [hunga]                                                           ‘lari’

            [n ]                                                                  ‘kelapa’

            [nepen]                                                           ‘iklan’

            [kәleh]                                                            ‘tengok’

            [k   ε]                                                              ‘kukur kelapa’

            [t ?se]                                                             ‘tidak mahu’

            [kk c ?]                                                                       ‘cakap’

            [jjәla]                                                              ‘lahap’

            [tε]                                                                  ‘pukul’

            [go?]                                                               ‘reban’

            [iga?]                                                              ‘tangkap’

            [j ?o]                                                               ‘redup’

---

[1] Abdul Hamid Mahmood(2009),Sintaksis Dialek Kelantan,DBP,hlm 73.

POLISEMI

Dalam pertuturan sehari-hari, kita sering terdengar kata-kata yang mempunyai pelbagai makna. Hal ini demikian kerana sesuatu makna bukan sahaja membawa makna seperti yang terdapat dalam kamus semata-mata, tetapi dilihat juga dalam konteks penggunaannya. Dalam bahasa Melayu, terdapat beberapa banyak perkataan yang mempunyai makna yang pelbagai. Misalnya, perkataan badan yang mendukung makna tubuh, luka membawa makna cedera dan boleh juga membawa maksud tersinggung. Perkataan Beradu yang bermakna tidur boleh juga membawa maksud berlawan atau bertanding. Makna yang pelbagai atau disebut polisemidalam kajian semantik merujuk kepada sesuatu perkataan atau frasa yang mendukung dua atau lebih makna yang berbeza-beza. Perkataan yang polisemi adalah serupa dari segi bentuk dan ejaan tetapi berbeza makna berdasarkan konteks yang berlainan.Konteks sememangnya sangat nyata boleh menentukan makna sesuatu perkataan atau sesuatu ujaran. Konteks dibahagikan kepada dua, iaitu konteks ayat dan konteks situasi atau disebut juga sebagai latar ujaran. Ada tiga perkara yang terlibat dalam konteks situasi:Orang yang mengambil bahagian dalam pertuturan.Tajuk atau perkara yang diperkatakan.Kesan daripada pertuturan tersebut.

Dalam masyarakat Melayu, seorang anak tidak boleh menggunakan perkataan "aku" atau "engkau" apabila bertutur dengan ibu bapa kerana perbuatan ini dianggap membawa konotasi yang tidak sopan. Tetapi perkataan "aku" dan "engkau" membawa konotasi kemesraan apabila digunakan semasa bertutur dengan kawan rapat.

Tajuk perbincangan atau perkara yang diperkatakan juga dianggap sebagai satu daripada aspek penting dalam konteks situasi. Sebagai contoh, perkataan "pasang". Kalau dikait dengan tajuk "keadaan sungai", perkataan itu membawa pengertian "air naik atau pasang", tetapi kalau dibincangkan dalam konteks tatabahasa, perkataan ini berfungsi sebagai "penjodoh bilangan".

KESAN MASYARAKAT MAJMUK

   KESAN DAN PENGARUH MASYARAKAT MAJMUK KEPADA      HUBUNGAN KAUM

      Dasar penjajahan British iaitu pecah dan perintah meninggalkan kesan yang ketara dalam mewujudkan polarisasi pekerjaan dalam struktur perkembangan tenaga buruh di Malaysia. Semasa penjajahan, orang Melayu banyak menumpukan perhatian dalam bidang pertanian dan mereka tidak digalakkan dan diberi kemudahan untuk menyertai sektor ekonomi yang baru. Kegiatan-kegiatan pertanian masih jelas jelas kelihatan dikalangan orang Melayu selepas merdeka, misalnya pada tahun 1957 dari 1,023,000 orang Melayu yang bekerja seramai 749,000 ( 73.3%) mennceburi bidang pertanian. Hanya 58,000 ( 5.7%) dalam perkilangan dan perdagangan berbanding dengan peratus Cina sebanyak 40.2% dan 29% dalam bidang yang sama.

     British tidak banyak menggunakan orang Melayu sebagai tenaga buruh. Keadaan ini kerana mereka telah menetapkan dasar supaya orang-orang Melayu terus hidup di kampung dan menjalankan ekonomi tradisi dan mereka juga berpendapat bahawa mengambil buruh orang Melayu tidak begitu stabil kerana mereka terikat terhadap keluarga dan kampung amat kuat. Pernyertaan Orang-orang Melayu dalam sektor perladangan dan perniagaan sama ada secara keci-kecilan atau sederhana hampir tiada kerana ketiadaan modal. Sebaliknya Inggeris lebih mengalakkan orang-orang Cina untuk bekerja di lombong dan orang India menjadi buruh di ladang-ladang mereka. Perkembangan sektor perladangan dan perlombongan telah mendatangkan keuntungan besar, lebih-lebih lagi getah dan bijih timah amt diperlukan di pasaran dunia.

      Apabila berlakunya darurat, kebanyakkan orang-orang Cina yang tinggal di kawasan luar bandar telah ditempatkan semula di kampung-kampung baru di bandar oleh pihak Inggeris. Mereka telah diberikan modal oleh Inggeris untuk memulakan penghidupan baru terutamanya menjalankan kegiatan perniagaan di bandar. Keadaan tersebut dapat dilihat pada hari ini dimana terdapatnya bangunan-bangunan rumah kedai yang diusahakan dan didiami oleh orang-orang Cina. Dalam keadaan masyarakat yang terpisah ini, telah memberikan impak yang besar kepada hubungan kaum terutamanya dalam aspek lompang ekonomi antara etnik yang besar dan aktiviti yang berlainan. Polarisasi kaum cukup jelas dalam aspek tempat tinggal dan pekerjaan. Sementara aktiviti persatuan dan akhbar masing-masing berlandaskan etnik. Senario ini menjadi duri dalam daging yang perlu diberikan penekanan oleh kerajaan dalam memacu pembangunan negara ini supaya tidak berlaku keciciran etnik-etnik tertentu dalam mengejar pembangunan tersebut.

         Selepas berlaku rusuhan kaum 13 Mei 1969 timbul kesedaran kepada pemerintah tentang masalah polarisasi pekerjaan ini. Untuk memulihkan keadaan, kerajaan telah memperkenalkan Dasar Ekonomi Baru yang mempunyai matlamat serampang dua mata membasmi kemiskinan dan menyusun semula masyarakat. Apa yang jelas di sini ialah dimana ketidakseimbangan antara kaum dalam pelbagai peringkat pekerjaan dan sektor ekonomi akan dapat diatasi sebanyak mungkin[1].

---

[1] Azman Abdul Manaf.(2001) Sejarah Sosial Masyarakat Malaysia. Utusan Publications & distributors Sdn.Bhd.

MASYARAKAT MAJMUK

1.1.  KONSEP MASYARAKAT MAJMUK

              Masyarakat merupakan satu kelompok manusia yang berbeza dari segi kepentingan bersama,pernyertaan dalam perhubungan yang mempunyai ciri khursus pernyertaan dalam institusi yang dikongsi bersama dan mengamalkan budaya yang sama[1]. Masyarakat majmuk adalah masyarakat yang terdiri daripada beberapa kelompok ras atau etnik yang berbeza tetapi berada di bawah satu tampuk pemerintahan.  J.S.Furnivall merupakan orang pertama yang mengemukakan konsep masyarakat majmuk berdasarkan kajiannya di Indonesia dan Burma. Menurut Furnivall (1967:54), masyarakat majmuk terdiri daripada pelbagai kaum yang mempunyai kebudayaan, agama, bahasa dan adat resam yang tersendiri. Walaupun pelbagai kaum berganding bahu di bawah sistem politik yang sama tetapi kehidupan mereka adalah berasingan dan interaksi sosial dalam kalangan mereka amat berkurangan dan hubungan mereka hanya terbatas kepada hal ekonomi dalam jual beli. Pembahagian tugasan dilakukan atas garis-garis ras.

1.2.KONSEP RAS,ETNIK DAN BUDAYA.

     Istilah ras membezakan satu penduduk manusia (atau bukan manusia) dengan yang lain. Kategori yang lazim digunakan bagi membezakan penduduk manusia adalah sifat-sifat visible , (terutamanya warna kulit dan bentuk muka, baka dan pengenalan diri. Istilah etnik pula bermaksud satu kelompok manusia yang mempunyai ciri-ciri distingtif tertentu misalnya agama, bahasa, keturunan,budaya atau asal usul kebangsaan[2]. Hubungan yang wujud antara manusia yang berbeza dari segi ras dan keturunan. Hubungan ini penting apabila mereka yang berhubungan itu sedar tentang peerbezaan tersebut. Dengan demikian menentukan konsep tentang diri mereka dan juga kedudukan masing-masing dalam masyarakat. Konsep budaya pula ialah keseluruhan yang kompleks yang terkandung di dalamnya pengetahuan,kepercayaan,kesenian,undang-undang, akhlak,adat resam dan lain-lain keupayaan serta kebiasaan yang diperolehi oleh manusia sebagai anggota masyarakat. Sistem kepercayaan,nilai, adat resam,tingkah laku dan artifak yang dikongsi bersama oleh anggota masyarakat,dan digunakan untuk urusan sesama mereka dan juga untuk menghadapi hidup di dunia. Perkara-perkara tentang kehidupan diperturunkan dari satu generasi kepada generasi yang lain melalui pembelajaran[3]

1.3.  PROSES PEMBENTUKKAN MASYARAKAT MAJMUK

      Malaysia pada hari ini didiami oleh pelbagai bangsa, kaum dan etnik dari Perlis hingga ke Sabah. Kepelbagaian kaum dan etnik inilah maka wujud pula kepelbagaian budaya, bahasa, agama dan adat resam. Corak masyarakat Malaysia seperti ini berlaku disebabkan oleh perubahan masa dan keadaan, seperti yang berlaku terhadap perubahan struktur politiknya. Sebelum abad ke-18 dan ke-19, masyarakat Malaysia tidak begini coraknya. Sebaliknya boleh dikatakan bahawa, semenanjung Tahan Melayu ketika itu didiami oleh orang Melayu dan Orang Asli bersama sebilangan kecil bangsa atau kaum lain. Tetapi kini coraknya telah berubah dan wujudlah pembentukan masayarakat majmuk.

     Sebelum abad ke-18, penduduk di Tanah Melayu dan kepulauan borneo ketika itu didominasi oleh orang Asli, orang Melayu dan kaum bumiputera Sabah dan Sarawak. Migrasi daripada luar juga berlaku tetapi jumlahnya terhad. Selain itu, terdapat juga kaum pendatang daripada Sumatera, Indonesia. Tetapi tidak menjejaskan corak masyarakat ketika itu kerana kaum pendatang ini adalah daripada rumpun bangsa yang sama (James P. Ongkili, 1985:4).

     Pada awal abad ke-18, perubahan dalam struktur masyarakat berlaku di Malaysia disebabkan oleh fenomena migrasi dari luar yang berlaku akibat faktor penarik yang ada di bumi mahupun faktor penolak di negara asal masing-masing yang bertanggungjawab mencernakan perubahan yang berkekalan sehingga ke hari ini. Struktur masyarakat di Malaysia berubah adalah disebabkan migrasi daripada luar dan juga faktor penolak dan penarik. Migrasi ini berlaku sedikit demi sedikit sebelum penjajahan barat, tetapi berleluasa setelah penjajahan berlaku. Aktiviti ekonomi dan perladangan menjadi faktor utama dalam aktiviti migrasi daripada luar terutamanya daripada China dan India.

     Menurut B.W. Andaya dan L.Y Andaya (1983:159), masyarakat Cina daripada negara China sebenarnya ingin keluar daripada hidup penuh dengan kemiskinan dan penderitaan. Oleh itu, mereka terpaksa keluar berhijrah sehingga ke Tanah Melayu. Kemasukan buruh-buruh Cina ke Tanah Melayu melalui beberapa cara yang dikenalpasti diusahakan oleh orang Cina sendiri yang telah menetap lama di Tanah Melayu melalui sistem tiket yang sangat popular. Menurut W.L. Blythe (1953:3), bilangan buruh Cina yang berhijrah memang ramai dan sentiasa bertambah dari semasa ke semasa. Namun angka yang tepat sukar ditentukan kerana ketiadaan dokumen yang sah dan kemasukan secara haram ke Tanah Melayu.

     Kemasukkan masyarakat Cina ke Tanah Melayu menunjukkan bermulanya proses pembentukan masyarakat majmuk daripada pengaruh masyarakat Cina yang semakin bertambah. Pengaruh masyarakat Cina ke Tanah Melayu telah mengubah corak dan sistem sosial Alam Melayu dan juga masyarakat Melayu ketika itu. Kedatangan masyarakat Cina ke Tanah Melayu akhirnya telah membentuk satu masyarakat baru iaitu Baba Nyonya dan Cina Muslim. Wujudnya golongan baru ini membawa kepelbagaian atau kemajmukkan masyarakat di Malaysia dan mengambarkan keunikannya pada pandangan masyarakat luar.

      Migran kedua terbesar selepas China adalah kelompok daripada India. Kebanyakan mereka berasal daripada India Selatan iaitu dari Negapatam dan Madras. India juga mengalami masalahnya tersendiri yang menyebabkan penduduknya berhijrah ke luar. Suasana di negara itu yang dilanda kemiskinan dan kebuluran yang mendorong penduduknya berhijrah keluar ke negara-negara lain termasuk ke Tanah Melayu ketika itu. Migran India datang sejak pembukaan Pulau Pinang oleh Inggeris. Pada waktu itu bilangan mereka masih kecil dan bertambah setelah Inggeris berjaya benguasai negeri-negeri Melayu.

     Selain migran daripada negara China dan India, Tanah Melayu, Sabah dan Sarawak juga menjadi tumpuan daripada masyarakat luar seperti dari Indonesia dan Ceylon. Namun, bilangan mereka jauh lebih rendah berbanding dengan buruh daripada China dan India. Kebanyakan pendatang Indonesia berasal daripada Jawa, Kalimantan (Banjarmasin), Celebes, Timor dan Sulawesi serta beberapa bahagain kepulauan yang berhampiran dengan Selat Melaka.. Pendatang daripada Indonesia juga berbilang suku kaum dan etnik antaranya orang Jawa, Bugis, Minang dan Banjar. Menurut S.N. Arseculeratne (1991:8), pendatang dari Ceylon kebanyakannya terdiri daripada kaum Sinhalese. Mereka datang dari kawasan pantai selatan negara tersebut. Mereka datang dengan jumlah yang agak ramai selepas abad ke-19 berterusan hingga abad ke-20. Kedatangan berterusan ini disebabkan penjajahan British di Ceylon. Faktor ekomoni adalah bukan faktor utama penghijrahan mereka, sebaliknya mereka ingin mencari rezeki yang lebih berbanding apa yang mereka dapat di negara asal mereka[4].

     Setelah kemasukan migran daripada luar, bermulalah proses pembentukan masyarakat majmuk yang berbilang kaum seperti sekarang. Proses pembentukan masyarakat pada mulanya sukar kerana berbeza fahaman, amalan, ras dan etnik serta kehidupan seharian. Banyak konflik yang berlaku dalam proses pembentukan ini seperti peristiwa 13 mei 1969. Apabila konflik berlaku dalam masyarakat majmuk, konflik berkenaan mengikut garisan pemisah ras, bukan garisan kelas. Pengambilan pekerja buruh daripada luar di buat secara tetap sudah pasti akan menimbulkan masalah sosio-ekonomi dan politik yang lebih membimbangkan dan bagi mengelak pembentukan masyarakat majmuk pelbagai etnik atau heterogeneous seperti mana yang cuba dielak oleh negara-negara Eropah Barat dan Telok (Weiner, 1990:143).

     Campur tangan Inggeris di Tanah Melayu bermula apabila Francis Light menduduki Pulau Pinang pada Ogos 1786, menyebabkan kemasukkan migran secara besar-besaran daripada luar. Dalam jangka masa yang panjang semasa pemerintahan kolonial British di Malaysia iaitu selama lebih satu ratus lima puluh tahun bermula 1786 hingga 1957. Antara tahun itu, Malaysia telah diduduki oleh Jepun semasa perang dunia kedua. Walau bagaimanapun, jangka masa singkat itu dianggap tidak mempunyai signifikan yang besar kepada komposisi dan mobiliti penduduk. Masyarakat homogenis Melayu Tanah Melayu telah mengalami transformasi kepada masyarakat heterogenios Malaysia yang mengandungi etnik-etnik Melayu, Cina dan India sebagai komponen utamanya.

     Setelah kemasukan migran dari luar akhirnya lahirnya kelompok dari keturunan Cina dan India yang berasimilasi dengan budaya tempatan seperti kelompok Baba-Nyonya yang berketurunan Cina dan kelompok Chitty yang berketurunan India. Asimilasi bangsa juga turut berlaku apabila perkahwinan antara orang asing dengan penduduk tempatan, maka wujud beberapa sub-kategori penduduk berdarah campuran seperti kelompok Peranakan, kelompok Syed dan lain-lain. Kini kebanyakan penduduk Malaysia mempunyai darah kacukan Melayu-Arab, Melayu-India, Melayu-Cina dan lain-lain.

     Kesimpulannya, pembentukan masyarakat majmuk di Malaysia bermula apabila kemasukan migran daripada luar. Proses ini berterusan sehingga penjajahan British di Tanah Melayu. Oleh itu, wujud masyarakat berbilang kaum, ras, etnik dan bangsa di Malaysia. Kehadiran kelompok-kelompok ini menjadikan Malaysia sebuah negara yang kaya dengan budaya, adab resam, bahasa dan latar berlakang kebudayaan yang berlainan. Kemajmukan masyarakat Malaysia menjadikan negara ini menjadi tarikan masyarakat luar

---

[1]Sejarah Kewujudan Masyarakat Majmuk Di Malaysia,www.scribd.com. diperoleh pada 29 Mei 2011.

[2]Kuliah 2 Konsep Asas Hubungan Etnik, www.UMS.edu.my/webv3/appl/kuliah. diperoleh pada 29 Mei 2011.

[3] (http://www.umanitoba.ca/faculties/arts/anthropology/courses/122/moduli1/culture.html)

[4] Muhammad zafran b. Abd. Ghaffor(2010), Masyarakat Majmuk, Demokrasi dan Pendidikan, UPSI, hlm 8.